-
Kist Nematodu
Küçük ama son derece etkili zararlılar
Pancar kist nematodu ( Heterodera schachtii ), şeker pancarı yetiştirme alanlarının çoğunda ekonomik açıdan son derece önemlidir.
Nematodlar, biyolojik çeşitliliği çok yüksek olan iplik kurdu sınıfına aittir. Genellikle nispeten küçük, beyaz ya da renksiz lifsi kurtlar şeklinde görülürler. Dünya çapındaki çok çeşitli habitatlara uyum sağlamışlardır ve yaşamak için neme ihtiyaç duyarlar.
- Nematodlar, yaşadıkları habitat içinde kıvrıla kıvrıla hareket ederler, bu nedenle sirke kurdu (eelworm) olarak da adlandırılırlar.
- Bilinen nematod türlerinin sayısı 20.000’dir ve bunların yaklaşık 3.000’i bitkiyle beslenmektedir.
- Yaklaşık 100 tür, mahsullere ciddi şekilde zarar vermektedir.
- Nematodlar, konukçu bitkinin kök sistemini istila eder ve bitki metabolizmasını ciddi şekilde etkiler.
Kis Nematodu'nun görüldüğü alanlar
Pancarın kılcal köklerinden beslenen kist nematodlarının larvaları şeker pancarına ciddi hasarlar vermektedir. Kist nematodu, kökleri besleyici bir doku (sinsityum) oluşturmaları için uyarır. Nematod istilası, şeker pancarı bitkisinin su ve besin maddesi alışını önemli derecede kısıtlar.
Nematod istilasının klasik semptomları en erken Haziran ayında görülebilir fakat tüm semptomlar aynı anda ortaya çıkmaz.
Tarlada:
Pancarda solma esasen güneş ışınlarının çok kuvvetli olduğu zamanlarda meydana gelir. Böyle zamanlarda yapraklar solar fakat gece olunca veya yağmur sonrasında eski haline döner. Daha ağır istilaya uğramış bitkilerde bodur büyüme görülür. Dış yapraklar sararır ve ölür.Yeniden büyüyen yaprakların yaprak ayası daha küçük olur.
Bitki: Kök yumrusu oluşturma
Bitki, yan kökleri artırarak, hasarı bertaraf etmeye çalışır. Tipik bir kök yumrusu oluşur; ana kök kısa kalır. En bariz semptom, yan kökler üzerinde, çıplak gözle görülebilen toplu iğne başı boyutunda kistlerin bulunmasıdır.
%5 ila %45 oranında verim kayıplarına neden olabilmektedir
Verim kayıpları ise, topraktaki nematod sayısına, ekim zamanına, şeker pancarının ne zaman istila edildiğine ve ardından gelen havanın durumuna bağlıdır.
Genellikle: Bitkiler ne kadar erken saldırıya uğrarsa, verim kaybının da o kadar yüksek olması beklenir. Gizli bir nematod istilasının tespit edilmesi çok daha zordur. Klasik semptomlar gözle görülmeye başladığında, %10’luk bir verim kaybı çoktan oluşmuş olabilir.
Heterodera schachtii’nin gelişim döngüsü - Yumurta, larva, kist -
1. Kistler toprakta canlı olarak kalırlar.
2. Şeker pancarı kökünden çıkan sızıntılar, çatlamayı uyarır ve larvalar (♀ ♂) kistten dışarı çıkar.
3. Larvalar (♀ ♂) aktif bir şekilde kök dokusuna girer.
4. Nematod dişiler (♀ ♂) için ideal beslenme koşullarını (konukçu bitkilerin köklerindeki besleyici hücre dokusunun tamamen oluşması) sağlar.
5. Dişiler döllendikten sonra, pek çok yumurta ve larva içeren yeni kistler oluşturur.
6. Topraktaki kist sayısı katlanır.
Heterodera schachtii’nin bir neslinin ne zaman gelişeceği, hava koşulları ve sıcaklıkla çok yakından ilişkilidir. Bir neslin tamamlanabilmesi için, toplam sıcaklığın 465 °C olması gerekmektedir.
Hesaplama:
10-20 cm derinlikteki günlük ortalama toprak sıcaklıklarının toplamı ve 8 °C’lik baz sıcaklığın üzerindeki değerler toplanır.
Örnek:
Ölçülen ortalama toprak sıcaklığı: 17 °C
Sıcaklık toplamının hesaplanması:
Ortalama toprak sıcaklığı 17 °C
– baz sıcaklık 8 °C
= 9 °C
Ortalama toprak sıcaklıklarının 17 °C’de sabit olduğu bu örnekte, 52 günün sonundaki sıcaklık toplamı 468 °C (52 x 9°C = 468°C) olmuştur. Uygun koşullar altında yılda 2 ila 4 (özellikle sıcak koşullarda 5) nesil oluşabilir.
Çoğaltım oranı şunlardan etkilenir:
- Çevre koşulları
- Konukçu bitki
- Başlangıç nüfus yoğunluğu
- Toprak sıcaklığı
Pancar kist nematodlarının çoğalma oranı, Pf/Pi olarak bilinen bir katsayı ile ifade edilir.
Aşağıdaki formülde verilen basit bir bölme işlemiyle hesaplanır:
Pf/Pi değeri =
Konukçu bitkinin yetiştirilmesi sonrasındaki nematod sayıları (Pf)/
Konukçu bitkinin yetiştirilmesi öncesindeki nematod sayıları (Pi)
Topraktaki nematod sayısı, ancak toprak numunelerinin laboratuvarda analiz edilmesi ile belirlenebilir. Sayıları belirlenebilirse, nematodları azaltmaya yönelik özel önlemler almak mümkün hale gelir.
Şeker pancarı tarlasından numune almadan önce veya hasat sonrasında temizlenmiş pancar toprağında, toprak analizi (topraktan sürüntü alınarak örnekleme) yapılmasını tavsiye etmekteyiz.
Yüzeyden numune alma
- Toprak örnekleri, burgulu delici kullanarak alınır.
- 30 cm derinlikte, hektar başına 100 - 200 delme şeklinde penetrasyon frekansı
- Hektar başına delik sayısı ne kadar fazla olursa, numunenin temsil gücü o kadar yüksek olur.
- Önemli: Nematodlar ceplere yerleştiği için, alanın tamamından yeknesak bir şekilde numune alınması gerekmektedir.
Alınan numuneler bir kovada iyice karıştırılmalı ve plastik bir torbaya koyulmalıdır.
Analizi için toplam 1 kg toprağa ihtiyaç vardır.
Analiz edilecek numunenin, serin bir ortamda muhafaza edilmesi gerekmektedir.
Laboratuvarda, yumurta + larva olarak nematod sayısı, her 100 g veya her 100 ml toprak için belirlenebilir.
Toprak örneklemesi programı
Hasat Edilen Alandan Örnek Alınması
- Yüzeyden numune almaktan daha kolaydır fakat bu örnek ile alandaki nüfusa ilişkin rakam belirlenememektedir.
- Örnekler, şeker pancarı hasatından sonra kalan pancar toprağından alınır
(Hasat edilen alan). - Hasat edilen alandan alınan örnek, bitki artıklarından mümkün olduğunca arınmış olmalıdır.
- Organik bileşenler elenmelidir.
- Laboratuvar testi için yaklaşık 1 kg elenmiş toprak örneği gerekmektedir.
Biçilen alandan örnek alınması ile alan genelinden örnek alınmasının karşılaştırılması
Münavebede şeker pancarına yer verme sıklığı ne kadar fazlaysa, nematod popülasyonu da o kadar artacaktır. Münavebeye uyulduğu takdirde, nematodların çoğalması önleyecektir fakat kesin bir çözüm değildir.
Biyolojik kontrol
Nematod sorununuzun üstesinden en iyi şekilde gelebilmek için, biyolojik kontrol önlemleri almanız gerekmektedir. Bu önlemler arasında, münavebede yağlı tohumlu kolza ve kendiliğinden yetişen kolza kullanarak nematoda dayanıklı ara ürünlerin yetiştirilmesi ve şeker pancarında nematoda toleranslı çeşit seçimi yapılması da yer almaktadır.
Kimyasal kontrol
1980’lere kadar, toprağın dezenfekte edilmesinde nematositler kullanılmaktaydı. Bugün ise bunların kullanımı pek çok ülkede yasaklanmış durumdadır. Dolayısıyla nematodların kontrol altına alınması ile ilgili olarak kullanılabilecek herhangi bir kimyasal pestisit bulunmamaktadır.
Fiziksel mücadele
Bitki substratlarının ve toprağın ısıyla dezenfeksiyonu, bahçe bitkisi yetiştiriciliğinde yaygın görülen bir uygulamadır; fakat bu yöntem geniş tarlalar için uygun değildir ve gelecekte de yalnızca özel, küçük mahsullerin yetiştirilmesinde kullanılmaya devam edecektir.
